Pozostałe rozrządzenia testamentowe
Kodeks cywilny przewiduje także inne rozrządzenia testamentowe do których zaliczamy zapis zwykły, zapis windykacyjny, polecenie oraz wykonawcę testamentu.
Zapis zwykły
Zapis zwykły to rozrządzenie testamentowe w którym spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Zobowiązanym do wykonania zapisu zwykłego może być także osoba, na której rzecz uczyniono zapis windykacyjny. Zapisobierca nie staje się jednak spadkobiercą, a uzyskuje jedynie korzyść kosztem majątku spadkowego.
Na skutek zapisu zwykłego, z chwilą otwarcia spadku powstaje stosunek zobowiązaniowy pomiędzy osobą obciążoną zapisem, a zapisobiercą. Innymi słowy zapisobierca nabywa roszczenie o wykonanie zapisu. Sytuacja wygląda inaczej w przypadku zapisu windykacyjnego.
Spadkodawca może obciążyć zapisem zwykłym także zapisobiercę (dalszy zapis). W takiej sytuacji zapisobierca zostaje obciążony obowiązkiem wykonania zapisu zwykłego na rzecz wskazanej osoby w drodze dalszego zapisu. W braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jednakże zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.
Zapis windykacyjny
Zapis windykacyjny został wprowadzony do porządku prawnego ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U 2011 nr 85 poz. 458). Powyższą ustawą wprowadzono również pojęcie zapisu zwykłego o którym była mowa powyżej.
Zapis windykacyjny, w przeciwieństwie do zapisu zwykłego wywołuje skutek rzeczowy. Oznacza to, że zapisobierca windykacyjny od razu staje się właścicielem rzeczy lub praw. Zapis windykacyjny może zostać dokonany jednak w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego.
Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości;
2) zbywalne prawo majątkowe;
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
5) ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Zapis windykacyjny będzie bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Jeżeli jednak przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.
Zapis windykacyjny, inaczej niż zapis zwykły nie może zostać ustanowiony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Zastrzeżenie warunku lub terminu uczynione przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego uważa się za nieistniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia zapis nie zostałby uczyniony, zapis windykacyjny jest nieważny. Powyższe nie ma zastosowania, jeżeli ziszczenie się lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku. Zapis windykacyjny nieważny ze względu na zastrzeżenie warunku lub terminu wywołuje skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, chyba że co innego wynika z treści testamentu lub z okoliczności.
Wyjaśnić należy, że wyłącznie możliwości ustanowienia warunku lub terminu wynika z samej istoty zapisu windykacyjnego. Przysporzenie następuje z chwilą otwarcia spadku, a zatem nie może być niepewności co do tego kto oraz w jakim zakresie otrzymuje przedmiot zapisu windykacyjnego.
Polecenie
To kolejna forma rozrządzenia testamentowego, w którym spadkodawca może włożyć obowiązek na spadkobiercę lub zapisobiercę określonego działania lub zaniechania nie czyniąc nikogo wierzycielem. Oznacza to, że nie powstaje stosunek zobowiązaniowy, ale kreuje się obowiązek, którego wykonania może domagać się każdy ze spadkobierców, wykonawca testamentu oraz właściwy organ państwowy (jeżeli polecenie ma na względzie ważny interes społeczny).
Polecenie, inaczej niż zapis może mieć zarówno charakter majątkowy np. dokonanie darowizny na rzecz fundacji lub stowarzyszenia oraz charakter niemajątkowy np. przeprowadzenie ceremonii pogrzebowej w określony sposób.
Zapisobierca, który został obciążony poleceniem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.
Wykonawca testamentu
Spadkodawca może w testamencie powołać wykonawcę testamentu. Do pełnienia tej funkcji może być powołana każda osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Spadkobierca może powołać wykonawcę testamentu do sprawowania zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem. Osoba wskazana do pełnienia obowiązków wykonawcy testamentu może tego obowiązku nie przyjąć i w tym celu składa odpowiednie oświadczenie przed sądem lub notariuszem. Z ważnych powodów sąd może zwolnić wykonawcę testamentu.
Jeżeli spadkodawca nie postanowił inaczej, wykonawca testamentu powinien zarządzać majątkiem spadkowym, spłacić długi spadkowe, w szczególności wykonać zapisy zwykłe i polecenia, a następnie wydać spadkobiercom majątek spadkowy zgodnie z wolą spadkodawcy i z ustawą, a w każdym razie niezwłocznie po dokonaniu działu spadku. Wykonawca testamentu może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem. Może również pozywać w sprawach o prawa należące do spadku i być pozwany w sprawach o długi spadkowe. Wykonawca testamentu powinien wydać osobie, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, przedmiot tego zapisu.
Koszty zarządu majątkiem spadkowym, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem oraz wynagrodzenie wykonawcy testamentu należą do długów spadkowych.
Niniejszy wpis przedstawia jedynie zarys tematu. Artykuł ten nie stanowi porady prawnej. Przypominam, że każda sprawa jest wielowątkowa i wymaga wnikliwej analizy.
Jeżeli potrzebują Państwo profesjonalnej pomocy prawnej zapraszam do zakładki Kontakt. Porozmawiajmy o Twojej sprawie
