Dziedziczenie ustawowe
Prawo spadkowe reguluje zasady dziedziczenia majątku po śmierci bliskiej osoby. Choć często nie zastanawiamy się nad tym zawczasu, jego przepisy mają ogromne znaczenie dla porządku prawnego oraz ochrony interesów spadkobierców. Warto zrozumieć podstawowe mechanizmy prawa aby uniknąć komplikacji w przyszłości.
Tytułem wstępu powołanie do spadku może wynikać albo z ustawy, albo z testamentu. Innymi słowy do dziedziczenia ustawowego dojdzie wtedy, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu albo żadna z osób, które powołał nie chce, lub nie może być spadkobiercą. Skoro rozróżniamy już opisane wyżej źródła powołania do spadku, to poniżej należy pokrótce przybliżyć krąg spadkobierców ustawowych.
1. Zstępni oraz Małżonek
Ustawodawca w pierwszej kolejności do spadku powołał dzieci spadkodawcy oraz małżonka. Dziedziczą oni w częściach równych z tym jednak zastrzeżeniem, że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku. W sytuacji, gdyby dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
2. Małżonek, Rodzice, Rodzeństwo, Zstępni Rodzeństwa
W przypadku braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice, przy czym udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku. W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
3. Dziadkowie, dzieci oraz wnuki dziadków
W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. W braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Dość w tym miejscu wskazać, że kwestia ta została zmieniona stosunkowo niedawno na podstawie ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023 r. poz. 1615)
4. Pasierbowie
W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
Kwestia dziedziczenia pasierbów oraz ich sytuacja prawna wymaga jednak odrębnego komentarza, który zostanie poruszony w odrębnym wpisie.
5. Skarb Państwa
W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu
6. Definicja
Kończąc powyższy wpis wyjaśnić należy pojęcie „otwarcie spadku”. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Zdarzenie to określa się właśnie jako „otwarcie spadku”.
Niniejszy wpis przedstawia jedynie zarys tematu. Artykuł ten nie stanowi porady prawnej. Przypominam, że każda sprawa jest wielowątkowa i wymaga wnikliwej analizy.
Jeżeli potrzebują Państwo profesjonalnej pomocy prawnej zapraszam do zakładki Kontakt. Porozmawiajmy o Twojej sprawie.
